Το προεπαναστατικό Ίσαρη μέσα από την ιστορία του Λεονταρίου

Τον Απρίλη του 1968, στην Λέρο, όπου ήταν εξόριστος και φυλακισμένος, ο μετέπειτα Υπερνομάρχης Αττικής και Υπουργός Εσωτερικών, Θεόδωρος Χ. Κατριβάνος, γράφει την «΄Ιστορία του Λεονταρίου».

Μία μελέτη «ωδή» στην ιστορία του Λεονταρίου αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Φαλαισίας.

Πολλά είναι τα ιστορικά γεγονότα που αντλούνται για το Ίσαρη, μέσα από το σπουδαίο αυτό πόνημα.

Αρχικά αναδεικνύεται πόσο δύσβατο ήταν το Ίσαρη στις αρχές του 18^ου αιώνα, πόσο ανυπότακτοι ήταν οι κάτοικοι του Τετραζίου, αλλά και πως οι Ισαραίοι εξελίχτηκαν στα καλύτερα παλικάρια της επανάστασης του 1821.

«Οι χωρικοί π.χ. του Ίσαρη, του Βάστα και του Τετραζίου, διαβιούντες στα δύσβατα και απρόσιτα χωριά της, ήταν ο μόνιμος φόβος των κατοίκων των πεδινών περιοχών και ιδιαίτερα της Μεσσηνίας. Τόσον ήτο ανυπότακτοι και επικίνδυνοι, ώστε αναγκάστηκε ο Βενετσάνος προνοητής Λορεδανός στις αρχές του 18ου αιώνα να τους εκτοπίσει οικογενειακά στην πεδιάδα της Καρύταινας, να τους δώση δημόσια κτήματα για καλλιέργεια και να διάθεση ένα λόχο λογχοφόρων για να τους επιβλέπει. Αυτοί οι ανυπότακτοι χωρικοί στη δεύτερη τουρκική κατάκτηση, θα ξαναγυρίσουν στα χωριά τους για να γίνουν οι φοβεροί κλέφτες και οι ανυπότακτοι πολεμιστές που χάρις στη μακραίωνη παράδοση του ρέμπελου, του ανυπότακτου, εξασφάλισαν στην επανάσταση του 1821 τα καλύτερα παλικάρια που ανάστησαν με το αίμα τους την Ελλάδα».

Ακολουθεί η προέλευση του ονόματος «Ίσαρη»:

«Η έρευνα και οι διαπιστώσεις μας λοιπόν με βάση την notitia του 1704 συνεχίζονται. Στην επαρχία Λεονταρίου, υπήγετο και το κεφαλοχώρι Ίσαρη με όλη την περιοχή του ανατολικού Τετραζίου. Με την ευκαιρία μεταφέρω την προέλευση της ονομασίας του Ίσαρη, η οποία προέρχεται από την Ιστορία του οθωμανικού κράτους του Hammer, μετάφραση Κροκίδα, Τόμος Β, σελ. 303. Καθώς είναι γνωστό « Ίσαρη», τούρκικα θα πει, οχυρός τόπος, φρούριο και πραγματικά είναι οχυρή και περίοπτη τοποθεσία το Ίσαρη».

«Των παραδοθέντων προς τον Μωάμεθ Β, Αλβανών αποπειράθεντων αποδράνας, εφονέυθησαν ωμότατα είκοσι προς εκφοβισμόν των λοιπών. Έθλασε δια των κοπάνων (τουμακ) τας αρθρώσεις των χειρών και ποδών, ούτοι δε ετελεύτησαν οδυνηρώς. Εκ της σκληρότητος ταύτης εκλήθη ο τόπος τουρκιστί Τουμάκ Χισαρί (φρούριον των κοπάνων) εξ ου και η ονομασία του σημερινού   Ίσαρη».

Δολοφονία αρχικλέφτη Μάρκου Ντάρα στο Ίσαρη:

Για την περιοχή Καζά Λεονταρίου, ενδιαφέρον έχει ο αρχικλέφτης Ντάρας που το επώνυμο του δείχνει και την καταγωγή του. Έδρασε γύρω στο 1740. Μαύρος, ψηλός, πουρναρόκορμος με κάτι γένια δάσος με φέρμελη πλουτισμένη και άρματα βαθειά. Είχε σηκώσει μπαϊράκι πούγραφε «Προστάτης των Χριστιανών του Μοριά, εχθρός των Τούρκων και των Αρβανιτάδων». Ταΰγετος – Γορτυνία – Νότια όρη (Τετράζι Λύκαιο) ήταν η περιοχή της δράσης. Οι μπέηδες του Λεονταρίου, βάλθηκαν να τον εξοντώσουν, γιατί λίμαζε την επαρχία τους. Κατόρθωσαν να εξαγοράσουν ένα παλικάρι του, το Χρήστο Τσέλιο, Μακεδόνα. Και στις 10 Μαρτίου 1740 χωσιά σ’ ένα δάσος απ’ έξω από το Λεοντάρι. Στη σκληρή μάχη που ακολούθησε σκοτώθηκαν πολλοί κλέφτες. Η παράδοση φέρνει ότι σκοτώθηκε εκεί και ο Μπότσικας Κολοκοτρώνης. Ο Ντάρας γλύτωσε και κατέφυγε στο ‘Ισάρη, όπου ήταν φερμένοι από το Σκαφιδάκι της Αργοναυπλίας κυνηγημένος από τους Τούρκους, οι Βρεταίοι γενιά κλεφτών που πήραν μετά το 1770 το παρώνυμο Κατριβαναίοι και Σιωρέοι. Ένα χρόνο κυνηγούσε ο Ντάρας τον προδότη που στο μεταξύ είχε γίνει Μπουλούμπασης (αρχηγός άτακτων ενόπλων). Τον πέτυχε στον Αχλαδόκαμπο και τον κομμάτιασε. Ο Ντάρας κυνηγημένος από παντού και τραυματίας κατέφυγε τελικά στο  Ίσαρη, όπου ένας πρακτικός γιατρός Τρουβέλης τ’ όνομα του, θεράπευε σε μια σπηλιά ανάμεσα στα Στάλα και Ντερμπούνι. Ένας παραγυιός του, ο Αρβανίτης Γιόγκας τελικά τον πρόδωσε στους Πιγλήδες μπέηδες του Λεονταρίου κι ένα βράδυ (1745) σκότωσε τον πρωτοκλέφτη στον ύπνο κι έφερε το κεφάλι του στο Λεοντάρι όπου κρεμάστηκε πιστομένο (ταριχευμένο) για πολλούς μήνες στο πλατάνι που βρίσκονταν εκεί που ήσαν τα παλιά χασάπικα (στα πηγαδάκια πάνω από το σπίτι του Καίσαρη).

Δολοφονία Δημητρίου Κατριβάνου στο Ίσαρη, κυριαρχία κλεφτών στο Ίσαρη:

Αυτή ήταν η μία η μερίδα των κλεφτών και των εμπείρων στα όπλα, στην οποία τελικά προσχώρησαν από ανάγκη όλοι. Μα εκτός από αυτούς μια σημαντική μερίδα ήταν εναντίον της μισθοφορίας. Ιδίως Πελοποννήσιοι ορεισίβιοι που με το ένστικτο τους, διέκριναν τους κινδύνους του πολεμικού ρογιάσματος.

Έκφραση αυτής της δυσπιστίας είναι η περίφημη απάντηση του Γιάννη Ζορμπά Κολοκοτρώνη, στην πρόταση να φύγουν για τη Ζάκυνθο. «Προτιμάω να με φάν τα όρνια του τόπου μου». Και τον έφαγαν. Από αυτή την πικρή εμπειρία ξεκινώντας διηγείται ο Κολοκοτρώνης, ότι δεν έβαλε ξένη φούντα στο σπαθί του. Γι αυτούς που παρέμειναν στην Ηπειρωτική Ελλάδα αποφασίζεται η εξόντωσις και γράφεται η αιματηρή ιστορία του αφανισμού των κλεφτών, οργανωμένα και ολοκληρωτικά. Είχε προηγηθεί η εξόντωση πολλών με δολοφονίες. Στην περιοχή μας, μνημονεύουμε το φόνο του Γ. Μανιά, προσπάθεια εξοντώσεως του Αναγνωσταρά, τη δολοφονία του Δημητρίου Πλιάκα Κατριμπάνου στου Ίσαρη από τους μπέηδες του Λεονταρίου, που στέρησε την περιοχή από έναν σπουδαίο πολεμιστή και ηγήτορα. Ο Ζαχαρίας, ο σκύλος των κλεφτών κατά του Νικηταρά, με προδοσία από τους δωροδοκηθέντες κουμπάρους του. Η δολοφονία του Θ. Πετιμεζά στα 1804, επιβεβαιώνει το σχέδιο της σταδιακής και μεθοδικής εξόντωσης τους. Το Δημοτικό για τον Πετιμεζά είναι αποκαλυπτικό. «Τα παλικάρια, Θανάση μου, τα καλά, σύντροφοι τα σκοτώνουν».

Έμειναν όμως οι κλέφτες του Ταΰγετου, του Τετραζίου, των Σουλιμοχωρίων. Έμειναν οι Κολοκοτρωναίοι. Οι κλέφτες κυριαρχούσαν από τον Ταΰγετο ώς το Λύκαιο, είχαν γερά γιατάκια (καταφύγια) στο Γεωργίτσι, Ίσαρη, Λογκανίκο, Αλαγονία, Άκοβο, Δυρράχι, Άνω Γαράτζα, Γκραμποβός, Δραγώί, Σουλιμοχώρια.

Δράση Ισαραίων κλεφτών πριν την Επανάσταση:

Η δεύτερη περίοδος της ακμής των κλεφτών (1781-1806) συνδέεται στενότατα με το Λεοντάρι και την περιοχή του. Στην περιοχή του δρα μία ισχυρή δύναμη κλεφτουριάς. Στο Λεοντάρι μέσα είναι συγκεντρωμένη η τουρκική εξουσία. Εδώ βασανίζονται και εκτελώνται οι ρέμπελοι και οι κλέφτες. Εις τα βουνά της επαρχίας του έδρασαν μεγάλα κλέφτικα ονόματα όπως του Ζαχαρία και του Κολοκοτρώνη. Τα αδέλφια Τρίγκας από το Τουρκολέκα. Από τις προσωπικές διορθώσεις του στρατηγού Δ.Πλαπούτα που έκανε στην ιστορία του Τρικούπη αποσπούμε. «Μεταξύ τούτων (δηλ. των κλεφτών προ του 1821) διέπρεπαν ο Θανάσης Μαντάς, οι Κολοκοτρωναίοι, ο Κόλιας Πλαπούτας, οι Παναγουλάτοι, ο Βαρβάτης άπαντες εκ της επαρχίας Καρύταινας. Οι Πετιμεγαίοι, ο Πανιάς εκ Προστοβίτσας των Πατρών. Ο εκ Καλαβρύτων Κοντόγεωργάκης. Ο Μακραγγέλης από το Μουσά, ο Γιαννάκης Ματεσιώτης από το Φανάρι. Οι Μπουτουναίοι εκ Καρυών, οι Σιωραίοι, οι Ασημακαίοι εξ Ίσαρη Μεγαλοπόλεως, οι Κατριμπαναίοι, οι Πετροβαίοι εκ της Γαράντζας, ο εκ Μπαρμπίτσας Ζαχαρίας και άλλοι πολλοί.» Πλαπούτας σελ.162.

Καταστροφικές επιδρομές κατά του Ίσαρη…:

«Σ’ αυτό το χαλασμό ανθρώπων και αγαθών μεγάλες καταστροφές έπαθε η περιοχή Τετράζιον και ιδιαίτερα του Ίσαρη, απ’ όπου πολλοί παλουκώθηκαν για να μεγαλώσει… το μπαξίσι». Γράφει ο Λυκ, τόμος Β, σελ.385. «Ο μπουλούμπασης της Τριπολιτσάς, εξόντωσε πολλούς κατοίκους χωριών, τας κεφάλας των οποίων ενεφάνιζε εις τον Βεζύρην του, ως κλεπτών και ελάμβανε πληρωμήν διά αυτό…»

Λεονταρίτες και Ισαραίοι απελευθερωτές της Καλαμάτας:

Αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για την επαρχία Λεονταρίου το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος των απελευθερωτών της Καλαμάτας ήταν απ’ την περιοχή της. Αναγνωσταράς, Παπαφλέσσας, Νικηταράς, Μπούρας, (από τα Γιαννοκάμαρα), Κεφαλαίοι, ο Μητροπέτροβας με το γαμπρό του Παναγιώτη Κατριβάνο και τους Ισαραίους, επικεφαλής συμπατριωτών τους μαζί με τους Μανιάτες του Μούρτζικου, Μαυρομιχαλαίων, Καπετανάκη και του Κολοκοτρώνη κατέλαβαν την πρώτη πρωτεύουσα επαρχίας και ξεσήκωσαν τη σημαία της επανάστασης.

Ο Μήτρος Πέτροβας, γνωστότερος ως Μητροπέτροβας, ήταν Μεσσήνιος οπλαρχηγός, από την Γαράντζα (σημερινή Μέλπεια Μεσσηνίας) και ένας από τους ηγέτες των αντικυβερνητικών εξεγέρσεων κατά τη διάρκεια της βαυαρικής αντιβασιλείας. Ως οπλαρχηγός, προετοίμασε την επανάσταση στη Μεσσηνία, τασσόμενος στο πλευρό του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη του οποίου ήταν κηδεμόνας μετά τον θάνατο του πατέρα του, Κωνσταντίνου. Τον Μάιο του 1825 πήρε μέρος ως στρατηγός στις επιχειρήσεις εναντίον του Ιμπραήμ. Καταδικάστηκε σε θάνατο για την εξέγερση κατά της βαυαρικής αντιβασιλείας, ποινή που δεν εκτελέστηκε ωστόσο, λόγω της συνεισφοράς του στην ελληνική επανάσταση.

Το Ίσαρη  ήταν γνωστό ορμητήριο κλεφτών και αρματολών. Το επιβεβαιώνει και ο Θεόδ. Κατριβάνος:

¨…Στην περιοχή του Λεονταρίου, επικρατεί ένα ελευθερόφρων δημοκρατικό πνεύμα, δεμένο με αίμα για τους κατοίκους του, που υπήρξαν η αστείρευτη πηγή τροφοδοσίας της κλεφτουριάς. Και το ορεινό της επαρχίας υποβοηθεί. Τα Ακοβοδύραχα, Τουρκολέκα,  το Ίσαρη, ο  Κραμποβός, είναι εστίες κλεφτομάνες.

Αναφορά στον Αθ. Σιώρη και στους Κατριβαναίους ως μία σπουδαία γενιά που έδωσε το σύνθημα για την Επανάσταση του 1821:

«Ο Σεφέρος, ο Σιώρης, οι Κατριβαναίοι, στου Ίσαρη, ο Γιωράκος, ο Αλεξόπουλος στο Κραμποβό, ο Β. Μπούτουνας , όλη αυτή η αθάνατη σήμερα, αλλά άγνωστη μέχρι τότε γενιά των αγωνιστών του ΄21, περιμένει το σύνθημα του ξεσηκωμού».

Ακόμα μία αναφορά στην παρουσία του Παναγιώτη Κατριβάνου στο οχυρό του Βαλτετσίου:

«Δεύτερον (οχυρό) του Κεφάλα του Παπατζώρη και του Μητροπέτροβα των Καλαματιανών και άλλων Μεσσηνίων, μεταξύ των οποίων ήτο κλεισμένος στα οχυρώματα αυτών και ο Παναγιώτης Κατριβάνος από του Ίσαρη».

Αυτή η διαχρονική ιστορική μελέτη του Θεόδωρου Κατριβάνου, έρχεται να επιβεβαιώσει τον σπουδαίο ρόλο που , αποδεδειγμένα ιστορικά, έπαιξαν οι Ισαραίοι στην έκβαση της Επανάστασης, αλλά συνάμα και να αναδείξει τον ηρωισμό και την ανδρεία που επέδειξαν σε όλη την διάρκεια της Επανάστασης του 1821. «Η Ιστορία του Λεονταρίου» αναδεικνύει άγνωστα εως τώρα ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα στο Ίσαρη και εμπλουτίζει αναμφισβήτητα την γνώση των νεότερων. Η ιστορική αυτή αναζήτηση κρίνεται σκόπιμο να συνεχιστεί, γιατί μόνο έτσι θα αναδειχτεί η σπουδαία, αναμφισβήτητα, ιστορία του τόπου μας!

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΘΡΟ του Χάρη Ασημακόπουλου από το isari.gr